Specjalnie dla Ciebie przygotowałem fragment mojego programu „Zaburzenia odżywiania a Wstyd”
Ebook znajdziesz tutaj
Większość nawyków żywieniowych ma dobroczynny wpływ na zdrowie człowieka. Oprócz podstawowej funkcji zaspokajania głodu, dzięki jedzeniu zaspokojone zostają inne potrzeby człowieka takie jak: poczucie bezpieczeństwa, miłości, przynależności, uznania czy kontroli (swojego stanu zdrowia).
Niemniej jednak, czasami odżywanie stanowi codzienny problem. Jest miejscem, gdzie ludzie odreagowują frustracje i niepowodzenia, a czasem spożywanie posiłków staje się celem samym w sobie. Niekiedy także, pod wpływem różnych bodźców, głównym uczuciem towarzyszącym spożywaniu posiłków jest przemożny strach przed przybraniem na wadze. W takich sytuacjach spożywanie posiłków jest przeszkodą w normalnym funkcjonowaniu, która z czasem negatywnie rzutuje na zdrowie człowieka.
Zaburzenia odżywiania są poważnym problemem wśród współczesnej młodzieży, jak i osób dorosłych. Wielu młodych ludzi na co dzień boryka się z problemami żywieniowymi, których często konsekwencją jest otyłość, nadwaga, lub przeciwnie niedowaga. Zaburzenia w największym stopniu dotyczą młodych kobiet. Według niektórych badań jest to nawet 90% wszystkich zachorowań. Szacuje się, że około 80%-90% młodzieży wykonuje czynności, które mają na celu redukcję masy ciała. Natomiast, 2% z nich ma kliniczny obraz anoreksji.
Promowana w mediach moda na szczupłą sylwetkę zyskuje coraz więcej zwolenników, co wśród młodych ludzi wywołuje kompleksy i zmusza do wyboru radykalnych metod odchudzania, bo ludzie ślepo wierzą w to co tam widzą.. W społeczeństwie można odnotować coraz więcej przypadków anoreksji i bulimii. W celu uzyskania pięknego ciała młodzież sięga po środki przeczyszczające lub inne zagrażające zdrowiu i życiu preparaty kupione w Internecie, a wszystko po to, złudnie spowodować samoakceptację, która finalnie wychodzi na autosabotaż.
Natomiast zanim lepiej zrozumiesz czym są zaburzenia odżywiania – musisz pierw poznać czym jest i z jakiego powodu zaburzenia odżywiania wywodzą się właśnie od niego.
Wstyd odnosi się do Twojego JA. Mówiąc inaczej; czuję się źle z powodu tego, kim jestem, jak jestem, gdzie jestem – wstydzę się całego siebie jako człowieka.
Wstyd sam w sobie brzmi delikatnie i w większości kojarzy się z sytuacjami, w których to właśnie ktoś coś mówi na nasz temat, a nam jest w „głupio”. Fajnie byłoby, gdyby moc wstydu kończyła się właśnie na tym niewinnym odczuciu, ale jego siła wykracza zdecydowanie poza to i potrafi być bardzo destruktywna.
Poniżej połączę wstyd i zaburzenia odżywiania i podam Ci przykłady, które właśnie w obydwu przypadkach się powtarzają bądź też ze sobą łączą. Za nim to jednak zrobię zacytuje Friedricha Nietzsche „Pieczęć osiągniętej wolności to przestać wstydzić się samego siebie”
Specjaliści zajmujący się badaniem procesów związanych z zaburzeniami odżywiania najwięcej czasu poświęcają na badanie czynników indywidulanych, które mają wpływ na powstawanie zaburzeń odżywiania. Zauważają, że osoby, które posiadają określone cechy osobowościowe mają większą skłonność do zachorowań na te schorzenia. Do czynników indywidulanych (osobowościowych) wpływających na zachorowania oraz rozwój zaburzeń odżywiania oraz efektów „niewinnego” wstydu, który rozpierdala Twoje życie… zaliczają się:
- zaburzony obraz siebie i swojego ciała, – wstyd
- niską samoocenę, – wstyd
- niepewność co do własnej atrakcyjności, – wstyd
- skłonności do wpadania w przygnębienie, – wstyd
- silną potrzebę osiągnięć, sukcesu, niezależnie od realnych możliwości, – wstyd
- trudności w samodzielnym funkcjonowaniu, -wstyd
- zależność emocjonalną od rodziców, – wstyd
- perfekcjonizm, – wstyd
- solidność i pilność w wypełnieniu obowiązków, – wstyd
- nadmierne poczucie odpowiedzialności, – wstyd
- wysoki poziom tłumionej agresji, – wstyd
- skłonność do popadania we frustracje, – wstyd
- problemy w relacjach z rówieśnikami, -wstyd
- sztywne schematy funkcjonowania, -wstyd
- skłonności do podporządkowywani się innym, -wstyd
- mocno rozwiniętą potrzebę bycia akceptowanym, potwierdzenia siebie w oczach innych, -wstyd
- wcześniejsza otyłość, -wstyd
- doświadczenia nadużycia seksualnego, -wstyd
- zaprzeczanie własnej seksualności, -wstyd
- niechęć do podejmowania nowych ról społecznych w okresie adolescencji, – wstyd
- chroniczna choroba somatyczna, – wstyd
- alkoholizm, – wstyd
- brak pewności siebie, – wstyd
- odizolowanie, – wstyd
- pogarda do siebie czy tez innych, – wstyd
- poczucie bycia ofiara bądź męczennikiem, – wstyd
- agresja i przemoc, – wstyd
- nieśmiałość, – wstyd
- nadwrażliwość emocjonalna, – wstyd
- unikanie osób, które skrzywdziłeś, – wstyd
- unikanie osób, które Cię krytykowały, – wstyd
- spuszczanie głowy, klękanie przed drugą osobą, – wstyd
- myślenie, że nie zasługujesz na miłość, – wstyd
- porównywanie się z innymi i wychodzenie na gorszego, – wstyd
- czujesz się oszustem, – wstyd
35 przykładów tego, co potrafi wstyd i na tym nie koniec..
Widzisz jaką ma ogromną moc? Wiesz już z jakiego powodu zaburzenia odżywiania nie biorą się znikąd tylko są efektem wstydu?
Okej.. Przejdźmy do definicji zaburzeń odżywiania i z czym one się „jedzą” – choć jedzą wydaje się być średnio trafnym słowem – trudno.
W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat, w wyniku przemian społeczno – kulturowych, można zaobserwować znaczny wzrost zachorowań na zaburzenia odżywiania. Pojęcie to jest dość szerokie i zawiera w sobie szereg różnych jednostek chorobowych. W związku z tym, w pierwszej kolejności, należy zdefiniować czym są zaburzenia odżywiania.
Większość nawyków, które związane są z odżywianiem ma pozytywny wpływ na zdrowie człowieka. Oprócz podstawowej fizjologicznej funkcji, jaką jest zaspokojenie głodu, odżywianie daje nam poczucie bezpieczeństwa, przynależności, kontroli swojego stanu zdrowia lub uznania.
Według J. Chmarzyńskiej jemy z trzech podstawowych powodów:
- z powodu doświadczania różnych emocji, m.in. przygnębienia, smutku, złości, stresu czy radości – odżywianie powodowane emocjami jest regulatorem stanów afektywnych;
- z powodu stymulacji zmysłów smaku, węchu, wzroku, dotyku;
- ze względów towarzyskich – spożywanie pokarmów jest czynnością społeczną, wiąże się z naszą kulturą, obrzędami.
Niemniej jednak, czasami odżywianie stanowi udrękę, jest płaszczyzną gdzie odreagowujemy codzienne frustracje i niepowodzenia, a z czasem staje się celem samym w sobie czyli stajesz się niewolnikiem jedzenia.
Niekiedy także, pod wpływem różnych bodźców, głównym uczuciem towarzyszącym spożywaniu posiłków jest przemożny strach przed przybraniem na wadze. W takich sytuacjach jedzenie stanowi problem, a zdrowie człowieka zaczyna cierpieć. Wtedy mamy do czynienia z zaburzeniami odżywiania.
W doktrynie przez kilka lat trwała dyskusja jak powinny być traktowane zaburzenia odżywiania. Jedni specjaliści kwalifikowali je jako zaburzenia endokrynologiczne, inni jako chorobę internistyczną czy neurologiczną lub zaburzenie psychiczne. Ostatecznie przyjęto, że zaburzenia odżywiania należą do zaburzeń psychicznych, których nieleczenie może mieć istotny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu.
Wpływ na to miało założenie, że u podstaw zaburzeń odżywiania leżą poważne zmiany w postrzeganiu samego siebie, dążenie do irracjonalnych i niemożliwych do uzyskania celów odnoszących się do własnego wyglądu, narzucenie sobie surowej diety oraz zmiany w ośrodku odpowiadającym za łaknienie. I tutaj stop. Postrzeganie samego siebie? Ahhh ten wstyd.
Ponadto, zgodnie z opracowaną przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) Międzynarodową Statystyczną Klasyfikację Chorób i Zaburzeń Zdrowotnych (ICD-1) zaburzenia odżywiania zaliczane są do grupy zaburzeń psychicznych i umieszczone w kategorii zaburzeń behawioralnych związanych z zaburzeniami filozoficznymi i czynnikami psychicznymi.
Zaburzenia odżywiania występują głównie u kobiet i dziewcząt. Według badań przeprowadzonych w Wielkiej Brytanii przez Royal College of Psychiatrists, wśród nastolatków, aż siedem dziewcząt i tylko jeden chłopiec na tysiąc cierpi na tego typu zaburzenia. Przyczyny ich pojawienia się są różne i nie tworzą katalogu zamkniętego. Niemniej jednak, w literaturze przedmiotu najczęściej wymieniane są:
- presja społeczna – społeczeństwo, media, kultura zachodnia idealizują szczupłą sylwetkę, która jest symbolem m.in. sukcesu, atrakcyjności, dbałości o siebie i silnej woli;
- dojrzewanie – anoreksja powoduje zahamowania niektórych zmian fizycznych zachodzących w organizmie w okresie dojrzewania;
- poczucie kontroli – osoba chora tracąc na wadze czuje kontrolę nad własnym życiem;
- rodzina – konflikty w domu rodzinnym, presja ze strony rodziców powodują że odmówienie jedzenia jest sposobem wyrażenia uczuć;
- depresja – objadanie się jest jednym ze sposobów radzenia sobie ze smutkiem, przygnębieniem;
- niskie poczucie własnej wartości;
- uwarunkowania genetyczne.
Zaburzenia odżywiania są niebezpiecznymi zaburzeniami psychicznymi. Mogą powodować wiele poważnych problemów fizycznych, które nieleczone mogą nawet stanowić zagrożenie dla życia. Ich przyczyną jest obsesyjny i patologiczny lęk przed przybraniem na wadze, który wyraża się w nieprawidłowym sposobie zaspokajania głodu. Niejednokrotnie zaburzeniom funkcjonowania ośrodka głodu towarzyszą inne problemy psychiczne. Zaliczyć do nich można m.in. nadużywanie alkoholu lub substancji psychoaktywnych, depresję, zaburzenia obsesyjno – kompulsywne, a także problemy osobowościowe.
Podkreślić należy, że każde zaburzenie odżywiania ma podłoże psychologiczne. Wynika z braku zrozumienia ze strony otoczenia, a tym samym braku akceptacji samego siebie. Obsesyjne skupienie się na jedzeniu bywa reakcją na porażki w życiu, brak zainteresowania wśród najbliższych, często jest to także reakcja na długotrwały stres w domu lub szkole. Bywa, że rodzice wywierają zbyt dużą presję na dziecko, mają co do niego zbyt wygórowane oczekiwania lub kontrolują w każdym aspekcie.
W takie sytuacji, rozwiązaniem jakie wybiera cześć dzieci i młodzieży jest kontrolowanie spożywanego jedzenia, które może objawiać się głodówką bądź nadmiernym jedzeniem. Dziecko, które czuje się niezauważane, pragnie zwrócić na siebie uwagę prowadząc do otyłości. Natomiast osoby chore na anoreksję pragną zniknąć, uciec od problemów. Uciec od problemów czyli wstydu ciąg dalszy.. Na pomoc biegnie z cytatem Steven Pressfield, a oto i on
„„Na polu Ja stoi rycerz i smok. Ty jesteś rycerzem. Smok jest oporem”
Po naszemu – na polu ja stoi rycerz i smok. Ty jesteś rycerzem. Smok jest wstydem. Co masz zrobić? Upierdolić mu łeb
Definiując zaburzenia odżywiania należy zwrócić uwagę na rodzaje zaburzeń odżywiania. Podstawową klasyfikację podaje Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Zaburzeń Zdrowotnych. Wymienia ona:
- jadłowstręt psychiczny;
- jadłowstręt psychiczny atypowy;
- żarłoczność psychiczna;
- atypowa żarłoczność psychiczna;
- przejadanie się związane z czynnikami psychologicznymi;
- wymioty związane z czynnikami psychologicznymi;
- zaburzenia odżywiania nieokreślone.
Ponadto, literatura dzieli zaburzenia odżywiania na:
- zaburzenia specyficzne (anoreksja, bulimia);
- zaburzenia niespecyficzne (bigoreksja, kompulsywne objadanie się, zespół jedzenia nocnego (NES), ortoreksja).
Kolejnym podziałem zaburzeń odżywiania jest klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (klasyfikacja DSM-IV-TR). Wyróżnia ona następujące zaburzenia:
- jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa);
- żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa);
- zaburzenia odżywiania nieokreślone inaczej.
Z przytoczonych wyżej klasyfikacji wynika, że zaburzenia odżywiania są szerokim i zróżnicowanym obszarem badań. Niemniej jednak, podstawowymi i najczęściej dotykającymi młodych ludzi zaburzeniami odżywiania są anoreksja i bulimia.
Anoreksja, zwana także jadłowstrętem psychicznym, jest to najczęściej występująca u młodych ludzi choroba zaliczana do chorób zaburzenia odżywiania. Najczęściej pojawia się ona u osób w okresie między 13 a 20 rokiem życia. Znacznie częściej dotyka kobiety niż mężczyzn. Z geograficznego punktu widzenia, najwięcej zachorowań na to zaburzenie odnotowuje się w Europie (głównie Zachodniej), Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Japonii oraz wśród społeczności rasy białej w południowej Afryce.
Charakteryzuje się celową utratą masy ciała lub brakiem oczekiwanego wzrostu masy ciała w okresie rozwoju. Umieralność wśród osób chorych na anoreksję wynosi ok 10%. Większość pacjentów (ok. połowa chorych) umiera z powodu powikłań po długotrwałym głodzeniu się. Natomiast, około jedna trzecia pacjentów popełnia samobójstwo.
Światowa Organizacja Zdrowia określa anoreksję jako: „zaburzenia jedzenia, które charakteryzuje celowa utrata masy ciała wywołana świadomie i podtrzymywana przez pacjenta”. WHO opracowała rekomendacje zawierającą pięć kryteriów, które pozwalają zdiagnozować anoreksję. Wszystkie pięć objawów musi wystąpić łącznie. Są to:
celowa utrata wagi lub brak oczekiwanego wzrostu masy ciała w okresie rozwoju, powodująca niedowagę w wysokości co najmniej 15% oczekiwanej wagi ciała. Przyjmuje się, że to kryterium jest spełnione gdy wskaźnik BMI (BMI = masa ciała (kg) / wzrost (m)²) jest na poziomie 17,5 lub niższym. W praktyce ta metoda jest dość nieprecyzyjna, ponieważ może powodować wiele błędów. W związku z tym lepiej stosować metodę procentową.
utrata wagi przez drastyczne ograniczenie spożywania pokarmów oraz przez co najmniej jedno dodatkowe zachowanie mające na to wpływ: prowokowanie wymiotów, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, stosowanie środków przeczyszczających, leków ograniczających łaknienie lub środków moczopędnych.
obecność tzw. zaburzonego obrazu własnego ciała (nierzeczywiste postrzeganie własnego wyglądu). Osoba chora na anoreksję, mimo że jest wychudzona postrzega się jako otyłą. W praktyce objaw ten często wiąże się z doświadczaniem przez osobę chorą silnego stresy, lęku i podejmowaniem działań zmierzających do schudnięcia. Zaburzenia postrzegania własnego ciała dotyczą sfery postrzegania oraz myślenia.
występowanie charakterystycznych zaburzeń hormonalnych. U dziewczyn objawia się to brakiem pojawienia się pierwszej miesiączki lub zaburzeniami miesiączkowania.
zahamowanie rozwoju fizycznego.
Należy podkreślić, że oprócz wymienionych przez WHO podstawowych objawów anoreksji, u chorych często występuje także:
- wypadanie włosów;
- szybkie marznięcie;
- sucha i łuszcząca się skóra;
- obecność meszku pokrywającego skórę (tzw. lanugo)
- nadmierna aktywność fizyczna, której celem jest szybka utrata wagi;
- unikanie wspólnego spożywania posiłków;
u pacjentek wymiotujących – powiększenie ślinianek oraz potrzeba wychodzenia do toalety w trakcie posiłku lub zaraz po jego zakończeniu;
- ukrywanie niezjedzonego pokarmu
- ukrywanie własnej szczupłości np. pod szerokimi ubraniami.
Badania naukowe prowadzone wśród osób chorujących na anoreksję pozwalają zauważyć, że na pojawienie się anoreksji u dziecka duży wpływ mają czynniki rodzinne. Wśród rodzin dotkniętych tym zaburzeniem można zauważyć pewne prawidłowości. Często brakuje tam ciepła, akceptacji oraz poczucia bezpieczeństwa .
Widoczna jest sztywność relacji między członkami rodziny, nadopiekuńczość, unikanie bądź nierozwiązywanie problemów lub wciąganie dzieci w kłótnie rodziców – także zastanów się nad tym, jak traktujesz swoje dziecko..
Przyczyny wystąpienia anoreksji można podzielić na dwie grupy czynników: czynniki predysponujące do zachorowania oraz czynniki wyzwalające chorobę oraz podtrzymujące objawy. Literatura do czynników predysponujących zalicza:
czynniki osobnicze: np. czynniki genetyczne, zaburzenia endokrynologiczne, zaburzenia metabolizmu neuroprzekaźników;
cechy osobowości: typy osobowości szczególnie narażone na zachorowanie na anoreksję to: osobowość kompulsywno – obsesyjna, osobowość histrioniczna, osobowość schizoidalna lub schizotypowa;
czynniki rodzinne: nadopiekuńczość, nieprawidłowe relacje między członkami rodziny, sztywność, unikani konfliktów, angażowanie dzieci w problemy rodziców, wyolbrzymione wymagania stawiane dzieciom przez rodziców
czynniki socjoekonomiczne: dobry status ekonomiczny, propagowanie w mediach mody na szczupłą sylwetkę.
Czynnikami wyzwalającymi oraz podtrzymującymi jadłowstręt psychiczny są, m.in.:
- dieta znacznie redukująca masę ciała;
- okres dojrzewania;
- krytyka dotycząca wyglądu, w tym wagi;
- przejście w kolejny etap życia;
- sytuacje traumatyczne, silnie stresowe np. problemy z rówieśnikami, rozwód rodziców, urodzenie dziecka, śmierć kogoś z najbliższych.
W przypadku zachorowań na zaburzenia odżywiania, w tym także na anoreksję, początek choroby jest trudny do zdiagnozowania, ponieważ pierwsze objawy nie są charakterystyczne i łatwo je zbagatelizować. Choroba może przybierać formę jednego rzutu lub być zaburzeniem przewlekłym, z okresami remisji i nawrotów. Młodzi ludzie w okresie dojrzewania zaczynają dążyć do osiągnięcia „perfekcyjnego” wyglądu, pragną w jak największym stopniu zbliżyć się do wzorca promowanego przez media.
W związku z tym, z czasem u chorych zaczynają się pojawiać wyrzuty sumienia powodowane np. zjedzeniem zbyt obfitego posiłku. Anorektyczki zaczynają wtedy ograniczać wartość energetyczną posiłków oraz rezygnują z ciężkostrawnych potraw. Mimo tego, ciągle są niezadowolone z wyglądu swojego ciała, dlatego zaczynają unikać spożywania posiłków z innymi osobami oraz zaczynają stosować coraz bardziej intensywne ćwiczenia fizyczne. Osoby chore, pomimo widocznych efektów, w tym znacznego wychudzenia, nie rezygnują z diety, ponieważ nadal uważają że są otyłe.
Należy podkreślić, że pomimo wyniszczenia organizmu osoby chore na jadłowstręt psychiczny są sprawne i prowadzą aktywny tryb życia. Nigdy nie zgłaszają dolegliwości lub im zaprzeczają. W wyniku tych działań, następuje systematyczne pogorszenie relacji z rodziną oraz pogłębiające się odosobnienie. W końcowym etapie choroby, u pacjentów można zauważyć całkowite wyniszczenie organizmu. Zachowanie osób chorych w tym czasie charakteryzuje się apatią, rozdrażnieniem, a nawet agresją. Brak pomocy specjalistycznej na tym etapie prowadzi do śmierci.
Wyróżniamy dwa typy anoreksji:
- Typ „restrykcyjny” – ten typ charakteryzuje się ograniczeniem spożywania pokarmu do bardzo małych ilości i nieregularnym stosowaniu środków przeczyszczających.
- Typ bulimiczny – charakteryzuje się regularnymi okresami objadania się i prowokowania wymiotów środkami przeczyszczającymi czy moczopędnymi.
W wyniku zachorowania na anoreksję dochodzi nie tylko do znacznych zmian w fizjologicznym funkcjonowaniu organizmu, ale także w psychice chorej osoby. W zależności od tego jak długo trwa choroba oraz jak duży jest spadek wagi skutki dla zdrowia są różne. Podstawowym skutkiem zaburzenia jest wspomniane wcześniej całkowite wyniszczenie organizmu. Polega ono przede wszystkim na utracie tkanki tłuszczowej, a tym samym zmniejszeniu masy mięśniowej. Ponadto, wyniszczenie objawia się obniżeniem poziomu hormonów tarczycy, która jest odpowiedzialna m.in. za metabolizm oraz gospodarkę wapniowo – fosforanową oraz zmniejszeniem częstości oddechu. Dodatkowo, chory jest stale zagrożony hipotermią, ponieważ temperatura jego ciała utrzymuje się na poziomie około 36 Celsjusza.
Leczenie anoreksji jest procesem trudnym i długotrwałym. Niemniej jednak, jeżeli choroba jest odpowiednio wcześnie wykryta, osoba chora ma szansę na wyleczenie. Z powodu braku charakterystycznych objawów oraz jednoznacznych czynników ryzyka niemożliwe jest zastosowanie leczenia przyczynowego. Natomiast proces leczenia wymaga współpracy wielu specjalistów m.in. internisty, do którego chory na anoreksję trafia w pierwszej fazie choroby, psychoterapeuty, psychiatry, dietetyka, a także kardiologa i endokrynologa. Podstawowym celem leczenia jadłowstrętu psychicznego jest przywrócenie prawidłowej masy ciała oraz leczenie ewentualnych fizjologicznych następstw długotrwałej głodówki. W następnej kolejności specjaliści skupiają się na leczeniu problemów psychicznych, które związane są z zaburzonym odżywianiem.
Jednocześnie, o powodzeniu leczenia decyduje skuteczność wyeliminowania dysfunkcyjnego myślenia oraz naprawy zaburzonych relacji z innymi osobami. Praktyka w leczeniu anoreksji pokazuje że skuteczność przyjętej metody wychodzenia z choroby wymaga indywidulanego i interdyscyplinarnego podejścia do każdego pacjenta. A Ty już doskonale wiesz, że indywidualne traktowanie Klienta czy Pacjenta to w dzisiejszym świecie towar ekskluzywny i niestety nie dla każdego.. Bo wiesz.. Mamy lekarza i lekarza, księdza i księdza, trenera i trenera, psychologa i psychologa, etc..
Jednym, z wyróżnianych w literaturze rodzajów anoreksji, jest jadłowstręt psychiczny atypowy. To zaburzenie odżywiania różni się od typowej anoreksji tym, że w jego przypadku nie występują wszystkie typowe objawy niezbędne do zdiagnozowania anoreksji np. lęk przed przybraniem na wadze, zaburzenia menstruacji. Osoba chora ma świadomość, że jest szczupła, jednak nie jest w stanie przerwać restrykcyjnej diety. Ta postać anoreksji występuje znacznie częściej u chłopców niż u dziewcząt. W przypadku chłopców spadek masy ciała ma na celu wypracowanie tzw. „męskiej sylwetki”, tj. szerokich ramion, w porównaniu z wąską talią i biodrami.
Opis innych zaburzeń odżywiania wraz z profilaktyką i leczeniem znajdziesz w moim ebooku klikając w link